Զորիկ Գևորգյանի հիշատակին

ԸՆԿԱԾՆԵՐԸ

ԸՆԿԱԾՆԵՐԸ

Կռիվներում ընկան նրանք.

Ամեն մեկը՝ մի տան ճրագ,

Ամեն մեկը՝ մի մոր որդի,

Ամեն մեկը՝ մի աղջկա

Երազանքը անապական,

Կնոջ՝ սերը, հոր՝ ապագան...

Ամեն մեկը՝ անգիր մի վեպ,

Ամեն մեկը անգին մի կյանք...

Ամեն մեկը ընկան ա՛յլ կերպ.

Մերթ՝ ջրի մեջ, մերթ՝ հողի տակ,

Մեկը սրով, տասը՝ հրով,

Մեկը՝ արդեն հայտնի հերոս,

Տասը՝ հերոս դեռ չդարձած,

Մեկը՝ իր մոր արցունքներով

Թաց նամակը դեռ չընթերցած,

Տասը՝ նամակ սպասելիս,

Կարոտելիս, երազելիս...

Բայց զոհի՛ պես չընկան նրանք:

Ընկան նրանք իբրև մարտի՛կ,

Ընկան նրանք իբրև մարդի՛կ,

Որ սովոր են մահը վանել

Իրենց կյանքով՝ հանուն կյանքի,

Որ սովոր են զրկանք տանել՝

Ընդդեմ ցավի ու զրկանքի.

Որ պատրաստ են հանուն սիրո

Սիրուց առնել ատելու թափ.

Եվ անպարտ են ատելությամբ:

Որ հզոր են հենց այդ սիրով.

Զոհի՛ նման չընկան նրանք:

Ընկան նրանք իբրև մարտի՛կ,

Որ փուլ չգա էլ ապարանք,

Խաղաղ մնա ամեն երդիկ,

Եվ ծխանի ծուխը բարակ

Վե՛ր բարձրանա պրա՜կ-պրա՜կ,

Քամուց թերթվի լուրթ երկնքում.

Որ էլ ոչ մի ընտանիքում

Անտերացած ոչ մի աթոռ

Չաղաղակի դատարկությամբ

Թեյի ժամին, ճաշի պահին.

Որ արկերի դղրդոցին

Ու հրդեհի ահեղ բոցին

Փոխարինեն արծաթ բահի

Զրնգոցը երկնքի տակ

Եվ կարոտի շշուկը տաք:

Նրանք ընկան կռիվներում,

Բայց ապրում է հոգին նրանց

Ապրողների հոգիներում.

Չի՛ մեղմացել ցավը կրած,

Ատելությո՛ւնը փրփըրած

Եվ հաղթության տե՛նչը խորին՝

Ի գիտություն ա՛յն բոլորի,

Որ նայում են շիրմին նրանց

Միայն իբրև մի բլուրի,

Որ հարթվում է կամաց-կամաց,-

Անմիտի պես մոռանալով,

Ոչ եթե չար թշնամու դեմ

Ապրողները իրենց ուժով

Ու զենքով են անպարտելի,

Ընկածները իրենց հուշո՛վ,

Վրեժո՜վ են սարսափելի...

[1947թ.]

Երևան

<<Ես չեմ կարող չհավատալ

Այն զինվորի սուրբ երդումին,

Որ երդումը հազիվ կերած,

Կուրծքը դրել խրամատի

Խոնավ թմբին,

Ծիծաղում է մահի վրա։

Ես չեմ կարող չհավատալ

Արյան գույնին իմ երակի...>>

/ՀԱՄՈ ՍԱՀՅԱՆ

Հայկական արտադրության դիպուկահար հրացաններ ASR-300/ASR-300C:

ASR-300/ASR-300C:

Փամփուշտ	7.62×35մմ
Զանգվածը	4.5կգ
Երկարություն	925մմ
Երկարությունը ծալված կոթով*	670մմ
Փողի երկարությունը	250/450մմ
Պահունակի պարունակությունը	10 փամփուշտ
Գնդակի սկզբնական արագությունը	320/700մ/վ
Միջին ցրումը 100մ-ի վրա	25մմ

Հայկական արտադրության ատրճանակներ

ASP-01 ատրճանակ

Փամփուշտ	9×17 մմ
Զանգվածը	850գ
Երկարություն/բարձրություն	175մմ/125մմ
Փողի երկարությունը	100մմ
Պահունակի պարունակությունը	8 փամփուշտ

_____________________________________________________________________________

ASP-45

Փամփուշտի տրամաչափը	.45 ACP (11.43×23մմ)
Զանգվածը	1500գ
Երկարություն/բարձրությունւ	225մմ/145մմ
Փողի երկարությունը	150մմ
Երկարությունը խլացուցիչով	410մմ
Պահունակի պարունակությունը	10/14 փամփուշտ

Ռուսաստանի Լավագույն ԶՀՀ-ները

С-300

Պետությունը ՌԴ
Հիմնական մարտավարատեխնիկական տվյալները`
Հայտնաբերման հեռահարությունը 600կմ
Խոցման հեռահարությունը 200-250կմ
Խոցման բարձրությունը 30կմ
Հակազդեցության ժամանակը 4-5վ
Խոցվող նշանակետերի քանակը 36, խմբային աշխատանքի դեպքում

Խորհրդային ԶՀՀ-ների ստեղծման ավանդույթները բավականին հին արմատներ և փորձ ունեն: Վիետնամի և Մերձավոր Արևելքի պատերազմների փորձը ցույց տվեց, որ բավական էր ընդամենը մեկ օդաչու հայտնաբերեր զենիթային համալիրների վայրը, կարճ ժամանակ անց արդեն նրանց վրա ինքնաթիռների կողմից հարձակում տեղի կունենար: Այս հանգամանքը հիմք հանդիսացավ հետագա հակաօդային և հակահրթիռային համալիրները շարժական մեքենաների վրա տեղադրելու համար: Հենց այդպիսի համալիր է նաև խորհրդային “С-300”-ը, որը բավականին մեծ ձեռքբերում էր: Նման համալիրները մի շարք առավելություններ ունեն: Մասնավորապես կարճ ժամանակահատվածում հիմնական (ստացիոնար) վիճակից մարտականի են անցնում և հակառակը: “С-300”-ը ռուսական հզոր ԶՀՀ է: Առաջին նմուշի (“С-300”) արտադրությունը սկսվել է 1978թ.: Իսկ 1979թ. “С-300” առաջին խումբը մտավ ԽՍՀՄ սպառազինություն: Հանդիսանալով աշխարհի եզակի համալիրներից մեկը` 1980-1990-ական թթ. այն կատարելագործման կարևոր փուլեր է անցել, ինչի հետևանքով մեծապես փոխվել են համալիրի մարտական և տեխնիկական հնարավորությունները: Այս համալիրի ստեղծման և մասնավորապես կատարելագործման վրա մեծ հետք թողեց ամերիկյան համարժեքի ստեղծումը և մասնավորապես կիրառությունը Պարսից Ծոցում: “С-300”-ը խորհրդային առաջին բազմաալիքային համալիր է: Այն ընդունակ է հետևելու 6 թիրախ և նրանց վրա կորդինացնելու 12 հրթիռ: Իրականում եղել են մի քանի “С-300”-ներ, որոնցից ոմանք իրար հետ ընդհանրապես կապ չունեն: Դրանք տարբեր զենքեր են: Կան համազորային, ռազմանավային, օբյեկտային պաշտպանության տարբերակներ: Մասնավորապես մեծ զարգացում ստացավ “С-300 П” շարքը: 1995-1997թթ. կատարելագործման արդյունքում ստեղծվեց “С-300 ПМУ-2”-ը, որը կարող է նաև խոցել մինչև 40 կմ հեռավորությամբ, 25կմ բարձրությամբ և 2.8կմ/վ արագությամբ թռչող բալիստիկ օպերատիվ մարտավարական հրթիռներ: Մնացած օդային հարձակման միջոցներին այն կարող է ոչնչացնել մինչև 200կմ հեռավորության և 30կմ բարձրության վրա: Կիրառվել են ավելի նորացված “48Н6Е2” հրթիռեր: “С-300 ПМУ-2”-ն իր մեջ ներառում է ռադիոէլեկտրոնային հայտնաբերմամբ ղեկավարման կայան, որի հետ կապված են 12 հրթիռարձակման կայանները` յուրաքնչյուրի վրա 4-ական հրթիռ: Նախապես կորդինատներն իմանալով` համալիրը հնարավորություն ունի նաև հարվածելու երկրի վրա գտնվող նշանակետերին: “С-300” ԶՀՀ-ները, չնայած մարտական կիրառության բացակայությանը, բարձր հեղինակություն են վայելում ամբողջ աշխարհում և վաճառվում են արտասահման: Ժամանակի պահանջներին համապատասխանեցնելու, մրցակիցներին չզիջելու համար համալիրը ենթարկվեց նոր կատարելագործման, որի արդյունքում ի հայտ եկավ “С-400”-ը: Ըստ ներկայացված տվյալների` “Տրիումֆ”-ը, չնայած նրան, որ դեռ պատրաստ չէ, մի քանի անգամ ավելի հզոր է, քան` սովորական “С-300”-ները, քանի որ իրենից ներկայացնում է մի քանի “С-300”-ներ: Որոշ ռուս մասնագետներ կարծում են, որ այս շարքի լավագույն համալիրը “С-300 ВМД”-ն է, որի հրթիռները 2004թ. փորձարկման ժամանակ թիրախ են խոցել 302կմ հեռավորության վրա (իսկ նշանակետի արագությունը կարող է լինել մինչև 4,8 կմ/վ): “С-400” համալիրը փորձարկումների ժամանակ նման տվյալներ չի ապահովել:

_____________________________________________________________________________

“Бук М2”
Պետությունը ՌԴ
Հիմնական մարտավարատեխնիկական տվյալները`
Հայտնաբերման հեռահարությունը 70-100կմ
Խոցման հեռահարությունը 35կմ
Խոցման բարձրությունը 22կմ
Հակազդեցության ժամանակը 24-27վ
Խոցվող նշանակետերի քանակը 2

Համազորային թրթուրավոր ինքնագնաց “Бук М2” ԶՀՀ-ը նախատեսված է` միջին և փոքր բարձրությունների վրա, մինչև 830մ/վ արագությամբ թռչող, շարժունակ աերոդինամիկ օդային թիրախների ոչնչացման համար: Այն ընդունակ է նաև խոցել մարտավարական բալիստիկ հրթիռներ: Ստեղծման աշխատանքները սկսվել են 1972թ.: Խմբաքանակային արտադրության է դրվել 1978թ.:
“Бук М2”-ն աշխարհի միջին հեռահարության լավագույն համալիրներից է: Գտնվում է Ռուսաստանի Դաշնության, բազմաթիվ երկրների սպառազինության մեջ և որոշ տեսակի նավերի վրա: Այս համալիրը 2008թ. կիրառվեց ռուս-վրացական պատերազմի ժամանակ և, չնայած տարակարծիք տեսակետներին, կիրառության արդյունքները համարվում են լավ: Դրանով է խոցվել նաև ռուսական ռազմավարական “Ту-22М” ռմբակոծիչը:

_______________________________________________________________________________

“Тор M2”
Պետությունը ՌԴ
Հիմնական մարտավարատեխնիկական տվյալները`
Հայտնաբերման հեռահարությունը 15-20կմ
Խոցման հեռահարությունը 12կմ
Խոցման բարձրությունը 6կմ
Հակազդեցության ժամանակը 7-9վ
Խոցվող նշանակետերի քանակը 2

Զորային ՀՕՊ-ի “Тор M2” ԶՀՀ-ը ընդունակ է գործել եղանակային յուրաքանչյուր պայմաններում: Նախատեսված է հակաօդային և հակահրթիռային խնդիրների լուծման համար: Կարող է պայքարել հակառադիոլոկացիոն և թևավոր հրթիռների, հեռակառավարմամբ թռչող սարքերի, ինքնաթիռների ու ուղղաթիռների, “stealth” (անտեսանելի) համակարգով օժտված ԹՍ-ների դեմ: Համալիրի ստեղծման աշխատանքները սկսվել են 1975թ.: ԽՍՀՄ սպառազինություն է ընդունվել 1986թ.: Համալիրն ունի ութ “9М330” տեսակի կառավարվող հրթիռներ, որոնք արձակվում են ուղղահայաց և ընդունակ են խոցելու մինչը 700մ/վ (2500կմ/ժ) արագությամբ ընթացող հրթիռներ (1.5-ից մինչև 12կմ հեռավորության և 10մ-ից մինչև 6կմ բարձրության վրա): Ավելի կատարելագործված “Тор M2”-ն ունի ավելի բարձր մարտական տվյալներ: Համալիրի յուրահատկություններն են` աշխատանքների ավտոմատացումը, բազմալիքությունը, թիրախների խոցման առավել արդյունավետությունը, նրա մեքենայացվածությունը: Այս համալիրները հիանալի միջոցներ են լեռնաանտառային տեղանքում գործելու համար (հատկապես թաքստոցներից): Գտնվում է Ռուսաստանի Դաշնության և մի քանի այլ երկրների սպառազինության մեջ:

________________________________________________________________________________

“Панцирь-С1”

Պետությունը ՌԴ

Հիմնական մարտավարատեխնիկական տվյալները`

Հայտնաբերման հեռահարությունը 36կմ

Խոցման հեռահարությունը 20կմ

Խոցման բարձրությունը 6-15կմ

Հակազդեցության ժամանակը 4-6վ

Խոցվող նշանակետերի քանակը 2 

Տեղային պատերազմների փորձը ցույց տվեց, որ զենիթային հրետանին դեռ վաղ է դուրս գրել, իսկ ԶՀՀ-ները մեծ խնդիրներ ունեն ցածր բարձրությունների վրա: Զենիթային ինքնագնաց կայանների միավորումը ԶՀՀ-ների հետ ժամանակի խնդիր էր: Հիմնական խոչընդոտը փոքր բաղկամասերն էին: Առաջինը նման միավորված համալիր ստեղծեց ԽՍՀՄ-ը: Դա հայտնի “Тунгуска” ԶՀՀ-ն էր: Համալիրը մարտական գործողությունների չմասնակցեց, անգամ սպառազինության մեջ չհայտնվեց մեծ քանակով: Տարբեր զենիթային կայանքները հրթիռներով հագեցնելու գործընթացը մեծ թափ ստացավ ամբողջ աշխարհում: Դրանք հիմնականում փոքր հեռահարության զորային ՀՕՊ միջոցների միավորում էին: 

Զենիթային հրանոթա-հրթիռային համալիրների ոլորտում բոլորովին նոր խոսք է նոր ռուսական “Панцирь-С1” համալիրը, որն իրենից ներկայացնում է “Тунгуска” ԶՀՀ-ի խորքային, հիմնարար զարգացում: Առանձնահատուկ են բիկալիբերային, իներցիայով թռչող, ղեկավարվող հրթիռներն ու արագաձիգ 30մմ-ոց հրանոթները: Ապշեցուցիչ են հիմնականում մարտավարատեխնիկական տվյալները, որոնք անգամ կասկածելի են: Զարմանալին այն է, որ այս համալիրների ստեղծման և կատարելագործման հիմնական աշխատանքներն իրականացվել են արտասահմանյան երկրների պատվերով և միայն վերջերս են ընդունվել ՌԴ-ն սպառազինության մեջ: Ժամանակը դեռ պիտի ապացուցի այս զենքի ապրելու իրավունքը: Բավականին մեծ են ևʹ գովեստները, ևʹ քննադատություններն այս զենքի հասցեին:

________________________________________________________________________________

Նյութը'

Ռազմական Փորձագետ

ԱՐԾՐՈՒՆ ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆԻ

ԽՍՀՄ/ՌԴ Տանկեր

“Т-90”
Պետությունը ԽՍՀՄ/ՌԴ
Հիմնական մարտավարատեխնիկական տվյալները`
Տարեթիվը 1992թ.
Քաշը 46,5տ
Երկարությունը/ լայնքը/ բարձրությունը 9,5 հրանոթով/3,7/ 2,2մ
Սպառազիֆությունը 125մմ-ոց հրանոթ, մեկ 12,7 և մեկ 7,62մմ գնդացիրներ
Անձնակազմը 3 հոգի
Շարժիչի հզորությունը 1000 ձ.ուժ
Երթապաշարը 550կմ
Մարտապաշարը 42 արկ

Խորհրդային հրասայլերը միշտ մեծ հեղինակություն են ունեցել ամբողջ աշխարհում (բավական է միայն հիշել լեգենդար “Т-34”-ը): Այլ խնդիր է, թե իրականում խորհրդային հրասայլերն ինչ մարտական հատկանիշներով են օժտված: Դրանք բոլորն էլ պարզ են, հասարակ և էժան:
1950-ական թվականներից մինչև օրս բոլոր, համեմատաբար մասսայական հրասայլերի կիրառության դեպքում, խորհրդային հրասայլերը հիմնականում պարտություններ են կրել արևմտյան հրասայլերից: Իսկ արաբա-իսրայելական հակամարտությունների ժամանակ ուղղակի խայտառակ արդյունքներ են գրանցվել:
Խորհրդային հրասայլերի մեջ ամենահաջողված մեքենան, որը ընդունվել է բոլորի կողմից, “Т-72”-ն է: Այս հրասայլը կիրառվել է մի քանի պատերազմների ժամանակ, ամենատարածվածն է աշխարհում իր տեսակի մեջ և, անկախ կիրառության իրական արդյունքներից, հիմնականում սիրվել է կիրառողների կողմից: Հաջողված խորհրդային հրասայլը, բնականաբար, ժամանակի հետ մշտապես կատարելագործվել է: Եվ, ի վերջո, որպես կատարելագործման մի նոր մակարդակ, ներկայացվում է “Т-90”-ը: Ինչպես միշտ, խորհրդային հրասայլն իր տեսակի մեջ ամենափոքրն է, թեթևը: Այն պարզ է, հասարակ, էժան, հագեցած է ավտոմատ լիցքավորման համակարգով, կարող է ունենալ ակտիվ պաշտպանության համակարգ և անգամ կարող է կիրառել ղեկավարվող հրթիռներ: Սակայն այստեղ առավելությունները սկսում են զիջել թերություններին: Խորհրդային հրասայլերը շատ անհարմար են, ունեն շատ վատ զենքի ղեկավարման համակարգ և նշանոցային սարքավորումներ: Իրականում ոչ մի անգամ մարտական պայմաններում չեն կիրառվել ղեկավարվող հրթիռները և ակտիվ պաշտպանության համակարգը (չնայած նրան, որ խորհրդային հրասայլերն ամենապատերազմածն են վերջին 50 տարիների ընթացքում): Խորհրդային հրասայլերը հեշտությամբ ամբողջովին պայթում են: Մարտապաշարի դետոնացիան սովորական բան է: Այդ պատճառով սովորաբար անձնակազմը մարտից առաջ իր հետ վերցնում է մինչև 10 արկ: Խորհրդային հրասայլերը հիմնականում ոչ բարձրակարգ բանակների զենք են: Եվ, չնայած այս ամենին, պետք է հիշել իսրայելցի գեներալներից մեկի խոսքը “Т-72”-ի մասին.
‘‘Ճիշտ է, սրանք գերազանց հրասայլեր չեն, սակայն մենք սրանով էլ կհաղթենք‘‘: Այսինքն` իրականում մարդն է որոշում ամեն ինչ: Խորհրդային հրասայլերն ունեն նաև առավելություններ, որոնք կարելի է գրագիտորեն օգտագործել: Մենք հինգերորդ հորիզոնականում ներկայացնում ենք “Т-90”-ին, սակայն դա իրականում “Т-72”-ի մարտական ձեռքբերումների արդյունքն է: Այս հրասայլի հիման վրա աշխարհում ստեղծվել են մի քանի այլ նմուշներ, որոնք ներկայումս կիրառվում են տարբեր երկրներում:

_____________________________________________________________________________

“Т-55”

Պետությունը ԽՍՀՄ

Հիմնական մարտավարատեխնիկական տվյալները` 

Տարեթիվը 1946թ. 

Քաշը 36տ

Երկարությունը/ լայնքը/ բարձրությունը 9 հրանոթով/3,2/ 2,3մ

Սպառազիֆությունը 100մմ-ոց հրանոթ, մեկ 12,7 հրանոթ և երկու 7,62մմ գնդացիրներ

Անձնակազմը 4 հոգի

Շարժիչի հզորությունը 520 ձ.ուժ

Երթապաշարը 500կմ

Մարտապաշարը 43 արկ

Խորհրդային հրասայլերից ամենատարածվածը, ինչպես նաև աշխարհի ամենամասսայականը, “Т-55”-ն է, որը մինչև օրս ավանդական տեսքով գտնվում է մի շարք երկրների սպառազինության մեջ: Արտադրվել է ավելի քան 100 000 նման հրասայլ ԽՍՀՄ-ում և դաշնակից այլ երկրներում: Ավանդական հատկանիշների համաձայն` այն իրեն դրսևորել է որպես հասարակ և անխափան մեքենա, սակայն հրասայլային մենամարտերում, հավասար իրադրության մեջ հիմնականում զիջել է հակառակորդին: Չնայած դրան` միշտ հմուտ անձնակազմը կարողացել է հաղթանակներ տանել աշխարհի ամենատարբեր հատվածներում: Աշխարհի ամենատարածված հրասայլը նաև ամենապատերազմածն է, ինչն արդեն բավարար պիտի լիներ լավագույն տասնյակում հայտնվելու համար:

_______________________________________________________________________________

Նյութը'

Ռազմական Փորձագետ

ԱՐԾՐՈՒՆ ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆԻ 

Մեծ Բրիտանիաի Լավագույն Տանկերը

Challenger 2”
Պետությունը Մեծ Բրիտանիա
Հիմնական մարտավարատեխնիկական տվյալները`
Տարեթիվը 2001թ.
Քաշը 62,5 տ
Երկարությունը/ լայնքը/ բարձրությունը 11 հրանոթով/3,5/ 2,5մ
Սպառազիֆությունը 120մմ-ոց հրանոթ, երկու 7,62մմ գնդացիրներ
Անձնակազմը 4 հոգի
Շարժիչի հզորությունը 1200 ձ.ուժ
Երթապաշարը 400կմ
Մարտապաշարը 52 արկ

Անգլիական հրասայլերն աշխարհում միշտ եղել են լավագույններից մեկը: Կան շատ լեգենդար անուններ: Անգլիական այս հրասայլը կարող էր առնվազն մեկ սանդղակ ավելի վերև լինել, եթե արտադրված լիներ մեծ քանակով: Նոր հրասայլը լավագույն ավանդույթներ ունեցող և մարտական փառահեղ ուղի անցած “Chieftain և Challenger” հրասայլերի զարգացումն է: Արտադրվել է մոտավորապես 400 միավորով, միայն Մեծ Բրիտանիայի բանակի համար: Հագեցած է ամենաժամանակակից սարքավորումներով և կրում է գերժամանակակից սպառազինություն:

_______________________________________________________________________________

“Centurion”, “A41” 

Պետությունը Մեծ Բրիտանիա

Հիմնական մարտավարատեխնիկական տվյալները` 

Տարեթիվը 1945թ. 

Քաշը 48տ

Երկարությունը/ լայնքը/ բարձրությունը 7,2 հրանոթով/3,3/ 3մ

Սպառազիֆությունը 76,2-115մմ-ոց հրանոթ, մեկ 20 հրանոթ և երկու 7,62մմ գնդացիր

Անձնակազմը 4 հոգի

Շարժիչի հզորությունը 640 ձ.ուժ

Երթապաշարը 500կմ

Մարտապաշարը 45-55 արկ

Ոմանք, իհարկե, կզարմանան` մեր տասնյակում տեսնելով այս և վերջին հորիզոնականի հրասայլերը: Սրանք ԵՀՊ-ից անմիջապես հետո ստեղծված մեքենաներ են և ներկայումս, իրենց տեխնիկական մակարդակով, զիջում են ոչ միայն առաջատարներին, այլ նաև` մի շարք փորձնական ու նոր հրասայլերին, ինչպիսին են` հնդկական, պարսկական, իտալական և այլ մեքենաները: Խնդիրն այստեղ յուրահատուկ է: Բանը նրանում է, որ սրանք հետպատերազմյան լեգենդար հրասայլեր են: Այդ մեքենաները մեծ հաջողություն ունեն ու տարածված են: Անգլիական այս հրասայլը կիրառվել է` սկսած կորեական պատերազմից: Այն հիմնականում մեծ համբավ ձեռք բերեց իսրայելական բանակում, որտեղ մեծ հաջողությամբ հաղթեց մրցակից խորհրդային հրասայլերին: Ժամանակի հետ այն կատարելագործվում էր և մասնակցում այլ պատերազմների: Իսրայելական բանակում կիրառվել է երկար ժամանակ` ենթարկվելով նաև տեղական կատարելագործման: Սակայն ամենազարմանալին այն է, որ այս հրասայլը կատարելագործվել է 1980-ականներին և 1987թ. Անգոլայում, մարտական գործողությունների ժամանակ հաղթել է խորհրդային “Т-55” և “Т-62” հրասայլերին: Մինչև օրս մնում է Հարավային Աֆրիկայի հանրապետության սպառազինության մեջ: 

_____________________________________________________________________________

Նյութը'

Ռազմական Փորձագետ

ԱՐԾՐՈՒՆ ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆԻ